Lodewijk Napoleon – historisch portret

Op de kop af 200 jaar geleden

Wie aan de groten uit onze geschiedenis denkt komt al snel bij Willem van Oranje en Michiel de Ruyter uit. Onwaarschijnlijk is het om aan de Koning van Holland, Lodewijk Napoleon, te denken. Toch hoort deze broer van Napoleon Bonaparte in het rijtje thuis. Hij was geen Hollander, maar werd het, want weinigen hielden zoveel van ons land als hij. Die liefde verstoorde zelfs de goede relatie met zijn broer.

Dat Napoleon Bonaparte, oudste van vier Corsicaanse broers, zijn jongere broertje hoog had zitten bleek dikwijls. Zo schreef hij eens: “Ik zie in hem de beste van ons vieren. Hij is een goede kerel; warmte, geest, gezondheid, talent, stiptheid, goedheid- hij verenigt het alles in zich.” Het leidde ertoe dat Napoleon in zijn opmars naar macht de Bataafse Republiek in 1806 aan het Koningschap en daarmee de zorgen van Lodewijk toevertrouwde. Dat was niet zomaar een geste, De Bataafse Republiek was van bijzonder strategisch-politiek belang voor Napoleon.

Continentaal Stelsel

Napoleons legers rolden als machines over Europa, maar Engeland bleef uit de greep. Napoleons wens om Engeland te onderwerpen groeide uit tot een obsessie. Om in die opzet te slagen riep hij het Continentaal Stelsel in het leven. Alle handel met Engeland moest geblokkeerd worden. De Bataafse Republiek deed veel zaken met de Engelsen en Lodewijk leek de goede man om op de winkel te passen. Precies 200 jaar geleden werd hij uitgeroepen tot Koning van het Koninkrijk Holland. Het had de schijn van onafhankelijke heerschappij, maar feitelijk was Lodewijk slechts Napoleons pion in een spel om Europese alleenheerschappij.

Lodewijk bleek inderdaad een goede koning te zijn, maar op een manier die Napoleon niet zinde. Hij ontwikkelde namelijk al snel liefde voor zijn onderdanen en begon zich in te spannen voor hun welzijn. Daarmee handelde hij in strijd met de opdracht die Napoleon hem had meegegeven: “Wees een goed Hollander, maar houd nooit op een goed Fransman te zijn.”

Huiselijk ongeluk

Het werd die dramatische spagaat die Lodewijks positie onmogelijk zou maken. Zo behartigde hij liever de handelsbelangen van Holland en deed hij daarom onvoldoende tegen de heimelijke transacties met Engeland. Ook weigerde hij Napoleons belastingvoorstellen te volgen die tegen het financiële belang van Holland ingingen. Bovendien was hij amper bereid om uit Hollandse middelen de gevraagde militaire steun aan zijn broer te geven. Het irriteerde Napoleon allemaal mateloos.

Lodewijks leven werd verder onmogelijk gemaakt door een door Napoleon gearrangeerd huwelijk met Hortense de Beauharnais, dochter uit een eerder huwelijk van Napoleons vrouw Joséphine. Lodewijk streefde naar een gelukkige verstandhouding, maar Hortense verzette zich tegen zijn toenaderingen, alle oprechtheid daarvan ten spijt. Kinderen werden wel geboren, maar liefde bloeide van haar kant nooit op. Daarbij kwam nog Lodewijks labiele temperament, als gevolg van syfilis die hij eerder in zijn leven moet hebben opgelopen.

Afscheidsbrief

In 1810 beëindigde Napoleon Lodewijks koningschap en het Koninkrijk Holland door dat bij Frankrijk in te lijven. Hoezeer de Hollanders van hun inmiddels afgezette koning waren gaan houden blijkt eruit dat ze hem hun “lamme koning” noemden. Hoewel afgezet, tóch nog steeds hun koning.

De wederzijdsheid van die liefde bleek ook uit kleine dingen. Lodewijk had  zich ingespannen om Nederlands te leren en was speciaal begonnen pijp te roken om het zijn Hollandse hofhouding mogelijk te maken zich ook aan dat geliefde tijdverdrijf over te geven. Tot slot bewijzen ook de woorden uit zijn afscheidsbrief dat hij in het rijtje der groten thuishoort. “Hollanders! nimmer zal ik een goed en deugdzaam Volk vergeten, zoo als Gij zijt.”

Door Baart Koster

publicatie uit 2006 (200 jaar na dato) voor Camé magazine